Sklapanje dinastičkog, odnosno političkog braka

Princeza Simonida je kao petogodišnjakinja došla na srpski dvor. Dinastički brak srpskog kralja Milutina sa vizantijskom princezom, u crkvi je prihvaćen sa negodovanjem zbog velike razlike u godinama. Simonidi je bilo pet, dok je kralj Milutin imao već četrdeset četiri godina. Ovim brakom Milutin je učvrstio moć i vlast na srpskom prestolu i postignut je sporazum o miru. Brak srpskog kralja sa vizantijskom princezom označio je političko ujedinjenje sa Vizantijom. Dolazak Simonide značio je usmeravanje Srbije ka vizantijskom carstvu, preuzimanje vizantijskih običaja, titula, institucija, kulture i umetnosti. Za kralja Milutina to će značiti prevlast nad starijim bratom Dragutinom i promenu u državnoj politici okrenutoj Zapadu.

Venčanje

Venčanje petogodišnje princeze Simonide i kralja Milutina obavio je ohridski arhiepiskop Makarije nakon Uskrsa 19. aprila 1299, budući da su carigradski patrijarh i većina arhijereja smatrali da je brak izmedju Simonide i Milutina, koji je imao 44 godina i ovo mu je bio četvrti brak, suprotan crkvenim kanonima. Bogato bračno slavlje koje je nakon venčanja usledilo u Solunu organizovao je vizantijski car. Bračnom slavlju nije prisustvovala omiljena kraljica Jelena
Anžujska, majka kralja Milutina, pretpostavlja se stoga što ona nije podržavala ovu vezu.

Lik vizantijske princeze i srpske kraljice Simonide

Šaljiva i radoznala princeza, kako čuveni vizantijski pisac Georgije Pahimer naziva Simonidu, zabeležena je u spisima srpskog arhiepiskopa Danila Drugog po svojoj lepoti i izgledu blagočestive kraljice, koji su izazivali divljenje ljudi srednjovekovne Srbije.

Simonidini portreti

Izgled i lepota vizantijske princeze Simonide očuvani na vizuelnim portretima u crkvi Svetih Joakima i Ane u Kraljevoj crkvi u Studenici (1313-1314), Starom Nagoričinu i Gračanici (1321) potvrda su tvrdnji arhiepiskopa Danilog Drugog. Na najstarijem portretu kraljice Simonide u Studenici (1314), premda oštećenom, prepoznaje se lice sa pravilnim crtama i savršenim ovalom, simetričnim obrvama i usnama. Kraljičine teške svilene odežde krase ornamenti i našiveni biseri, dok na glavi nosi raskošno dizajniranu otvorenu krunu, oko ušiju kružne, krupne mindjuše sa dragim kamenjem i biserima. Dizajn odežde, dragoceni i skupoceni ukrasi, kruna i ukrasi govore o modi koju je vizantijska princeza donela u Srbiju iz vizantijske prestonice Carigrada.

Reč i slika

U srednjovekovnom fresko slikarstvu pored slikanog portreta, identitet se naglašava i natpisom. Vizantijsko poreklo kraljice Simonide uz vizuelni portret istaknuto je i navodjenjem imena vladarskih porodica Paleologa i Komnina, što je takodje prisutno u pravnim dokumentima, poveljama.
Simonida je u Gračanici obučena u granacu sa vladarskim žezlom u ruci, na glavi nosi ukrašenu otvorenu krunu i velike mindjuše. Njen portret deo je kompozicije simboličke vladarske investiture. Kralja Milutina i kraljicu Simonidu iz segmenta neba, kruniše zajedno sa andjelima Hristos, otvarajući im na taj način vrata moći. Brakom sa kćerkom Andronika II i slikom božanske investiture, simboličkim Hristovim krunisanjem iz segmenta neba, kralj Milutin postaje direktan pripadnik vizantijskog komonvelta. Kralj Milutin, najveći ktitor medju Nemanjićima podigao je i obnovio mnoge manastire i crkve u Srbiji, na Svetoj gori, Sinaju, Solunu, Carigradu i Jerusalimu. Sa velikom verovatnoćom se može pretpostaviti da je Simonida učestvovala i uticala na izbor arhitektonske dekoracije, fresko živopisa, dizajna i unutrašnje dekoracije crkava, koje je ktitorisao kralj Milutin, a svakako je uticala na prisustvo luksuza na
srpskom srednjovekovnom dvoru.
Pisani izvori svedoče da je Simonida i sama učestvovala u darovanju predmetima vizuelne kulture. Arhiepiskop Danilo Drugi je zabeležio da je Simonida grob svoje svekrve Jelene Anžujske u manastiru Gradac, darovala brojnim poklonima, a grob prekrila zlatnim pločama, kada je zajedno sa kraljicom Katalinom, došla na hodočasničko poklonjenje.

Kraljica Simonida u Beogradu

U biografiji Jelene Anžujske Arhiepiskop Danilo II govori o želji kraljice Simonide da putuje i poseti svoga devera Dragutinu i njegovu ženu Katalinu Arpad u Beogradu, povodom čega je uputila molbu svome mužu kralju Milutinu, koji je njeno putovanje odobrio. Ovako Danilo II opisuje dolazak Simonide u Beograd najverovatnije 1315. godine: I dođe u slavni grad zvani Beograd na obali reke Dunava i Save. I tu se u velikoj sabornoj crkvi mitropolitskoj pokloniše čudotvornoj ikoni presvete. I sastavši se sa blagočastivim kraljem Stefanom i sa njegovom ženom Katalinom, i tu je bila velika radost i veselje prilikom dolaska ove blagočastive i neiskazana ljubav. Simonida je u pratnji mnogobrojne vlastele, a po odobrenju svoga muža, srpskog kralja Milutina, stigla u Beograd. Dragutin, mnogobrojna srpska vlastela, kao i poslanici ugarskog kralja Karla Robera dočekali su srpsku kraljicu uz mnoštvo poklona. Beograd je u to vreme imao veliku sabornu mitropolitsku crkvu posvećenu Uspenju Bogorodice koja je građena najverovatnije u periodu između 1284. i 1315. godine. Kraljica Simonida se poklonila ikoni Presvete Bogorodice, koja se smatrala čudotvornom i bila najveća gradska svetinja još od sedamdesetih godina XI veka.
Posle veselja koje je trajalo, mnogo dana, Simonida je zajedno sa Dragutinovom ženom Katalinom hodočastila je na grob kraljice Jelene u manastiru Gradac. Ovako događaj opisuje Danilo II: I pođoše obe radujući se u Gospodu, imajući veliku ljubav među sobom. I došavši u dom presvete Bogorodice, u mesto zvano Gradac, i pokloniše se ikoni presvete i po tom pođoše na grob blažene i ljubavlju celivavši ga, i omočiše raku njezinu toplim suzama.

Kraljica Simonida kao monahinja

Želja kraljice Simonide da se zamonaši ispunila se tek nakon Milutinove smrti 1321. godine, kada se Simonida vratila u prestonicu Carigrad gde se zamonašila u manastiru Svetog Andreja. Kako je zabeleženo u žitiju kralja Milutina, Simonida je i iz Carigrada i dalje brinula o izgledu groba svoga muža. Nakon Milutinove kanonizacije 1324. poslala je za njegovu grobnicu skupoceno kandilo i zlatotkani pokrov. Ovako to opisuje arhiepiskop Danilo II: I tako blagočastiva kraljica Simonida načinivši kandilo od skupocenog zlata, i takođe platna skupocena i zlatna, imajući na sebi divnu lepotu izgleda, kojim će pokriti raku ovoga hristoljubivoga, i druge mnoge počasti spremivši, ovo dade ka grobu ovoga blagočastivoga.
Pretpostavlja se da je Simonida kao monahinja nastavila da živi na carskom dvoru u Carigradu. U izvorima se pominje sve do 1336 i 1345. Sahranjena je kod Sera u hramu Svetog Jovana Preteče, koju će kasnije iznova obnoviti car Dušan.

Zanimljivost

Lepota kraljice Simonide bila je inspiracija pesnicima u Srbiji tokom 19. i 20. veka. Za vreme svog boravka na Kosovu (1905-1912), Milan Rakić, pesnik, napisao je pesmu posvećenu Simonidi, pretpostavljajući da su oči na freskama uništili Albanci. Medjutim, u toku konzervatorskih radova 1971-1976 konzervatori Zdenka i Branislav Živković otkrili su slojeve premaza i otkrili Simonidine lepe i svetlo plave oči. “Iskopane Simonidine oči”, tragovi oštećenja iznad očiju, koji su se očuvali do danas deo su antropološke prakse i lečenja struganim prahom sa fresaka, prisutne od srednjovekovnog perioda. Ovaj metod lečenja u nadrilekarstvu i sujeverju zasnovan je na verovanju u čudotvorno izlečenje očiju i očnog vida svetim prahom uzetim sa očiju naslikanih na freskama.